Bóng đá luôn khơi gợi những cảm xúc mãnh liệt trong lòng công chúng. Thật khó để diễn tả, vì không phải môn thể thao nào cũng có thể làm được điều đó. Qua nhiều năm, cùng với sự phát triển của bóng đá, FIFA đã liên tục đưa ra những luật lệ và quy trình mới để môn thể thao vua này trở nên công bằng và cạnh tranh hơn. Một trong những luật quan trọng nhất trong lịch sử bóng đá là luật việt vị. Nếu bạn đang thắc mắc lỗi việt vị là gì và khi nào trọng tài thổi phạt, trong bài viết này, chúng tôi sẽ cung cấp cho bạn câu trả lời đầy đủ và đơn giản cho một trong 11 luật khó hiểu nhất trong thế giới bóng đá: luật việt vị.
Lỗi việt vị là gì?
Nếu thường xuyên xem bóng đá, bạn sẽ thấy trọng tài thường phát hiện ra lỗi việt vị ở cầu thủ. Đây là một lỗi phổ biến. Tuy nhiên, chủ đề này vẫn gây tranh cãi gay gắt. Nhiều người cho rằng có những trường hợp cầu thủ không phạm lỗi việt vị nhưng trọng tài vẫn thổi còi. Đôi khi, anh em trong quán cà phê tranh cãi về điều này.
Theo nguồn tin từ MM88, việt vị là một từ Hán-Việt. Nếu phân tích từng từ, “Việt” có nghĩa là trước (nhanh, sớm, v.v.) và “V” có nghĩa là vị trí. Vậy, kết hợp lại, việt vị có thể hiểu nôm na là trước vị trí được phép.
Từ “offside” trong tiếng Anh cũng có nghĩa là “việt vị”, nghĩa là vượt ra ngoài khu vực được phép trên sân, một lỗi thường gặp trong bóng đá. Nhiều chuyên gia cho rằng luật việt vị là luật khó hiểu và khó áp dụng nhất đối với các cầu thủ bóng đá.
FIFA đã biên soạn và ban hành Luật việt vị, lấy cảm hứng từ Luật 11 trong Luật bóng đá 11 người mới nhất. Những Luật này nhằm mục đích hạn chế cơ hội giành lợi thế của đối phương, qua đó đảm bảo tính công bằng và chính xác của trận đấu. Chúng cũng góp phần thúc đẩy tinh thần fair play giữa các đội.
Vào các năm 1848, 1866 và 1925, luật việt vị mới đã được thiết lập và phát triển dựa trên Luật Cambridge, mang đến những trận đấu rất thú vị và chất lượng cao, mà không còn khô khan và hạn hẹp như trước. Luật việt vị đã được cập nhật vào năm 2020, với thay đổi đáng kể nhất là việc sử dụng công nghệ VAR trong các tình huống việt vị gây tranh cãi.
Nguồn gốc và sự hình thành luật việt vị
Theo nguồn trích dẫn từ MM88 COM, luật việt vị xuất hiện từ những ngày đầu của bóng đá hiện đại, được lấy cảm hứng từ bộ môn bóng bầu dục (rugby). Mục đích ban đầu là ngăn chặn việc cầu thủ “núp” trước khung thành chờ bóng, từ đó đảm bảo sự công bằng và khuyến khích lối chơi tập thể.
Trải qua nhiều lần chỉnh sửa, luật việt vị ngày nay đã đơn giản và chặt chẽ hơn, giúp các trọng tài dễ áp dụng hơn, đồng thời tạo sự hấp dẫn cho các trận đấu.
Các tình huống không bị coi là việt vị
Một cầu thủ không bị việt vị trong những trường hợp sau:
- Nhận bóng từ quả ném biên, phạt góc hoặc phát bóng lên.
- Đứng ở vị trí việt vị nhưng không tham gia pha bóng.
- Đứng ngang hàng với hậu vệ cuối cùng hoặc ngang với thủ môn.
Ví dụ: nếu tiền đạo đứng ngang hậu vệ cuối cùng và nhận bóng, đó là tình huống hợp lệ, không việt vị.
Việt vị và liệt vị có giống nhau không?
Ở Việt Nam, có rất nhiều tranh cãi về việc từ “việt vị” hay “liệt vi” là đúng. Hai từ “Việt Nam” được phát âm giống nhau, nên ở nhiều nơi, người hâm mộ bóng đá thường nhầm lẫn “việt vị” với “liệt vi”. Chúng ta có thể xác minh rằng từ đúng là “việt vị”.
Thuật ngữ việt vị là thuật ngữ duy nhất được định nghĩa trong từ điển tiếng Việt (do Hồng Phi biên soạn năm 1992). Sách này quy định rằng “việt vị là lỗi của một cầu thủ bóng đá nhận bóng và tấn công vào phần sân đối phương mà không có hai cầu thủ xuất hiện” (tr. 1094). Hơn nữa, trong từ điển tiếng Việt không có định nghĩa về “liệt vì” nên bạn có thể tự tin sử dụng từ “việt vị”.
Lỗi việt vị được quy định như thế nào
Để hiểu lỗi một cách chính xác nhất có thể, chúng ta sẽ chia lỗi thành hai ý chính, được trình bày chi tiết để dễ hiểu. Đầu tiên, chúng ta sẽ thảo luận về cách sắp xếp việt vị.
Vị trí việt vị
FIFA xác định một cầu thủ là việt vị nếu anh ta đáp ứng cả ba tiêu chí.
- Đầu tiên, anh ấy đặt mình ở phía đối diện của sân.
- Thứ hai, có ít hơn hai cầu thủ đối phương ở giữa anh ta và vạch cầu môn của đối phương.
- Thứ ba, anh ấy đứng gần khung thành đối phương hơn là gần bóng.
Thủ môn đối phương luôn được coi là cầu thủ theo ba tiêu chí trên. Tuy nhiên, không nhất thiết thủ môn phải là một trong hai cầu thủ cuối cùng của đội đối phương.
Khi một cầu thủ ngã trong vùng việt vị, hành động đó không bị coi là phạm lỗi và không có gì thay đổi trên sân. Anh ta có thể đứng gần thủ môn tùy thích, nhưng nếu làm vậy, trọng tài sẽ đuổi anh ta ra khỏi sân vì phạm lỗi.
Khi nào một cầu thủ ở vị trí việt vị bị phạt vì phạm lỗi?
Nói một cách đơn giản, một người chơi chỉ có thể giữ việt vị khi anh ta đứng ở vị trí việt vị và vượt qua đồng đội hoặc cố tình ngăn cản đối thủ tham gia tấn công.
Ngoài ra, theo luật việt vị hiện hành, một cầu thủ đứng ở vị trí việt vị chặn tầm nhìn của thủ môn về khung thành của đội, ngay cả khi anh ta không chạm vào bóng, sẽ bị trọng tài việt vị phạt trong trận đấu đó và bàn thắng sẽ không được công nhận.
Trường hợp cầu thủ nhận bóng ở vị trí việt vị nhưng không bị giữ lại vì phạm lỗi.
Một cầu thủ ngồi ở vị trí việt vị nhận bóng từ đồng đội, nhưng sẽ không bị coi là phạm lỗi nếu anh ta nhận bóng trong những trường hợp sau. Cụ thể:
- Nhận bóng từ quả phạt góc.
- Bắt bóng sau khi ném.
- Thủ môn của đội chủ nhà nhận được bóng.
Một trường hợp đặc biệt khác mà bạn nên chú ý là khi một cầu thủ nhận bóng từ đối phương khi ở vị trí việt vị, đây được coi là tình huống hợp lệ và không bị trọng tài ghi nhận là phạm lỗi.
Ý nghĩa của quy tắc việt vị
Việc đưa luật việt vị vào luật bóng đá chắc chắn không phải là ngẫu nhiên. Mọi thứ đều được tính toán kỹ lưỡng và phản ánh tầm nhìn của các chuyên gia về sự phát triển của bóng đá. Vậy, lợi ích của luật việt vị là gì?
- Tăng tính hồi hộp và kịch tính của trận đấu: Như đã đề cập trước đó, luật việt vị rất khó hiểu. Càng khó ghi bàn, trận đấu càng trở nên căng thẳng, hấp dẫn và kịch tính. Khi việc dự đoán đội nào sẽ ghi bàn trước trở nên cực kỳ khó khăn, các cầu thủ phải tập trung hơn. Hơn nữa, với luật việt vị, bàn thắng có giá trị cao hơn, đòi hỏi nhiều nỗ lực hơn từ các cầu thủ. Nhiều chuyên gia tin rằng sự ra đời của luật việt vị đã đặt dấu chấm hết cho vị trí libero, vốn rất phổ biến trong bóng đá, cũng như lối phòng ngự catenaccio.
- Đảm bảo tính công bằng: Điều này dễ thấy khi cả hai đội đều không kiểm soát được thế trận. Trước khi áp dụng luật việt vị, việc chơi với đội hình phòng ngự cao dường như là bất khả thi, vì nó tạo ra khoảng trống rộng mà các cầu thủ tấn công đối phương có thể khai thác. Giờ đây, với luật việt vị, mọi thứ đều công bằng. Các đội có thể triển khai các chiến thuật khác nhau.
- Người chơi cải thiện kỹ năng: Luật việt vị ngăn người chơi tự do di chuyển sang vị trí tấn công. Thay vào đó, người chơi phải quan sát, tính toán cẩn thận và sử dụng sự sáng suốt để tránh bẫy việt vị. Những trận đấu như vậy chắc chắn sẽ cải thiện kỹ năng của người chơi.
Cách xử lý lỗi khi cầu thủ mắc lỗi việt vị
Trong một trận bóng đá, trọng tài biên thường chịu trách nhiệm theo dõi tiến trình của một lỗi việt vị từ cầu thủ đến trọng tài, và sau đó phất cờ. Khi một cầu thủ bị phát hiện phạm lỗi việt vị:
- Đây chỉ đơn giản là lỗi kỹ thuật trong bóng đá nên không có hình phạt nào (như thẻ vàng hoặc thẻ đỏ).
- Khi một cầu thủ của một đội phạm lỗi việt vị, đội kia sẽ được hưởng quả đá phạt gián tiếp tại vị trí cầu thủ phạm lỗi.
- Nếu một cầu thủ ở vị trí việt vị tham gia vào tình huống ghi bàn, dù là ghi bàn trực tiếp hay cản trở tầm nhìn của thủ môn khi đồng đội ghi bàn, bàn thắng sẽ bị từ chối. Bóng sau đó được trả lại cho thủ môn đối phương, người này sẽ đá bóng để bắt đầu lại trận đấu.
Những tình huống việt vị gây tranh cãi trong lịch sử
Trong bóng đá, đã có không ít bàn thắng bị từ chối vì việt vị, gây tranh cãi dữ dội:
- World Cup 2010: Bàn thắng của Carlos Tevez (Argentina) vào lưới Mexico bị công nhận dù anh ở thế việt vị rõ ràng.
- Euro 2004: Bồ Đào Nha – Hy Lạp có nhiều tình huống tranh cãi vì trọng tài bắt việt vị không chính xác.
- Ngoại hạng Anh 2019-2020: VAR nhiều lần gây tranh cãi khi xác định việt vị chỉ vì… cánh tay hoặc vai của cầu thủ vượt qua hậu vệ đối phương.
Những tình huống này cho thấy luật việt vị vừa cần thiết vừa gây nhiều bàn luận trong giới chuyên môn lẫn người hâm mộ.
Ngoài việc hiểu rõ luật bóng đá, việc nắm rõ luật lệ cũng rất quan trọng. Lỗi việt vị là gì? Tại sao cầu thủ bị bắt gặp phạm lỗi việt vị? Việc hiểu rõ những khái niệm này là rất quan trọng.
